ตำนาน ปู่อือลือ พญานาคราชบนพื้นที่ชุ่มน้ำโลก เป็นที่เล่าขานของชาวจังหวัดบึงกาฬ มี ตำหนักองค์เจ้าปู่สุริยะวงศ์ชัยนาคราชา (ปู่อือลือ) ตั้งอยู่ใกล้กับวัดสว่างวารี ต.บึงโขงหลง อ.บึงโขงหลง นอกจากจะเป็นที่เคารพบูชาของคนในพื้นที่แล้ว นักท่องเที่ยวก็ยังนิยมมากราบไหว้ขอพรอีกด้วย เนื่องด้วยความศรัทธาในเรื่องพญานาค
สำหรับเรื่องราวตำนานของปู่อือลือ เป็นความเชื่อของชาวบึงโขงหลงที่ว่า บึงโขงหลงในอดีตเคยเป็นเมืองรัตพานคร มีพระเจ้าอือลือเป็นพระราชา นางแก้วกัลยาเป็นมเหสีและมีพระธิดาคือนางเขียวคำ ต่อมานางเขียวคำได้อภิเษกสมรสกับพระเจ้าสามพันตาให้กำเนิดโอรสชื่อ เจ้าชายฟ้าฮุ่ง (ขณะประสูติได้เกิดปาฏิหาริย์คือ ฟ้าสว่างไสว ลักษณะคล้ายตอนฟ้ารุ่ง) เจ้าชายฟ้าฮุ่งเป็นผู้มีรูปเป็นสมบัติ เฉลียวฉลาด รอบรู้ คุณสมบัติของเจ้าชายเลื่องลือไปถึงเมืองบาดาล
ทำให้ นาครินทรานี พระธิดาของพระยานาคราชแห่งเมืองบาดาล จำแลงแปลงกายเป็นมนุษย์ และจัดงานอภิเษกสมรสกับเจ้าชายฟ้าฮุ่งเป็นเวลา 7 วัน 7 คืน โดยมีการมอบ เครื่องราชกุธภัณฑ์ ของพระยานาคราช ซึ่งเป็นของมีค่าประจำตระกูลให้แก่พระยาอือลือราชา เพื่อแสดงพันธไมตรีต่อกัน ทั้งคู่อยู่กินร่วมกันได้ 3 ปี แต่ไม่สามารถมีผู้สืบเชื้อสายได้ เพราะธาตุมนุษย์กับนาคต่างกัน เจ้าหญิงนาครินทรานีมีความโศกเศร้าจึงล้มป่วยในเวลาต่อมา ทำให้ฤทธิ์มนต์เริ่มเสื่อมคลาย ร่างกายมนุษย์เริ่มกลายเป็นนาคตามเดิม นางสนมมาพบเข้า ข่าวจึงกระจายไปทั่วเมืองรัตพานคร พระเจ้าอือลือราชาไม่พอใจจึงได้ขับไล่เจ้าหญิงนาครินทรานีกลับไปเมืองบาดาล โดยแจ้งให้พระยานาคราชมารับตัวกลับไป ก่อนกลับพระยานาคราชได้ทวงเครื่องราชกุธภัณฑ์ของตระกูลคืน แต่พระเจ้าอือลือราชาไม่สามารถนำคืนได้ เนื่องจากนำไปแปรสภาพปะปนกับสมบัติของรัตพานครเสียแล้ว
เปิดตำนานเล่าขาน ประวัติ ไอ้ไข่ วัดเจดีย์ อภินิหารความศักดิ์สิทธิ์ ขออะไรก็ได้ แก้บนด้วยการจุดประทัด
พระยานาคราชกริ้วมาก จึงประกาศจะทำลายเมืองรัตพานครให้สิ้น และกลับมาพร้อมไพร่พลเพื่อมาถล่มเมืองรัตนพานครในช่วงกลางดึก ด้วยฤทธิ์ของนาคราช จึงไม่มีใครรอดพ้นจากการทำลายล้างในครั้งนี้ เมืองรัตพานครถูกปกคลุมไปด้วยน้ำ เหลือไว้เพียง 3 เกาะ ซึ่งเป็นที่ตั้งของวัดทั้ง 3 วัด ได้แก่ 1.วัดดอนแก้ว (วัดแก้วฟ้า) 2.วัดดอนโพธิ์ (วัดโพธิสัตว์) 3.วัดดอนสวรรค์ (วัดแดนสวรรค์)
เมื่อนางนาครินทรานีทราบข่าว ด้วยความรักที่มีต่อเจ้าชายฟ้าฮุ่ง นางจึงหนีออกจากเมืองบาดาล ออกตามหาศพของเจ้าชายฟ้าฮุ่งไปจนถึงแม่น้ำสงคราม เชื่อกันว่า ในการค้นหาครั้งนั้นทำให้เกิดทางน้ำยาวชื่อห้วยน้ำเมา (ฮูเมา) แต่ค้นหาเท่าไหร่ก็ไม่พบ นางจึงกลับเมืองบาดาลไปในที่สุด
ถ้ำนาคา วิจิตรหินพญานาค ตำนานเล่าขาน เมืองลับแล แห่งบึงโขงหลง
นอกจากนี้ ถ้ำนาคา ยังเป็นอีกสถานที่ท่องเที่ยวที่อยู่ในพื้นที่ใกล้เคียงกับ ตำหนักองค์เจ้าปู่สุริยะวงศ์ชัยนาคราชา (ปู่อือลือ) เพราะตั้งอยู่ที่อ.บึงโขงหลงเช่นกัน เป็นสถานที่ที่เพิ่งค้นพบขึ้นมาใหม่ อยู่ในอุทยานแห่งชาติภูลังกา เป็นถ้ำที่มีหินลวดลายเหมือนเกล็ดของพญานาค ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นพญานาคถูกสาปให้เป็นหิน โดยมีทั้งส่วนลำตัวที่อยู่ภายในถ้ำ และส่วนหัวซึ่งเป็นส่วนที่เพิ่งค้นพบไม่นานมานี้อยู่ภายนอกถ้ำ โดยในตอนแรกผู้คนเข้าใจกันว่าหินส่วนหัวอยู่ในพื้นที่ของ สปป.ลาว ในบริเวณใกล้ๆ ถ้ำยังพบป่าบังบด ซึ่งชาวบ้านเชื่อว่าเป็นประตูมิติสู่โลกคู่ขนาน ทั้งยังเชื่อว่าถ้ำและป่าแห่งนี้คือเมืองลับแล บ้างก็ว่าเคยมีคนหายตัวไปในนั้น แล้วกลับออกมา บ้างก็เล่าว่าเป็นเมืองลับแลที่มีแต่ผู้หญิงอาศัยอยู่
หากใครที่สนใจจะแวะเวียนมาที่ถ้ำนาคาแห่งนี้ เส้นทางก่อนจะถึงถ้ำมีระยะทาง 1.5 กิโลเมตร เป็นการท่องเที่ยวในลักษณะเดินป่า ใครจะมาต้องแข็งแรงพอตัว ใส่รองเท้ายึดเกาะพื้น ไม่แนะนำสำหรับผู้สูงอายุ
อนึ่ง อ.บึงโขงหลง จ.บึงกาฬ เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำโลก ซึ่งเป็นโครงการกักเก็บน้ำเพื่อการเกษตรในหน้าแล้งของกรมชลประทานตามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ดำเนินการแล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ.2523 และได้ขึ้นทะเบียนเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำโลกเมื่อปี พ.ศ.2544
