จากสถานการณ์น้ำท่วมสูงในหลายพื้นที่ “หมอธีระวัฒน์” โพสต์ห่วงเชื้อโรคกับภาวะน้ำวิปริต ในช่วงน้ำท่วมนี้ ระวัง! ท้องเสีย ตับอักเสบ และฉี่หนู
นับจากประเทศไทยได้รับผลกระทบจากพายุดีเปรสชัน “เตี้ยนหมู่” ที่ส่งผลให้หลายพื้นที่ในประเทศไทยเกิดฝนตกหนัก และมีน้ำท่วมสูงในหลายพื้นที่ ทั้งนี้ความกังวลในอีกเรื่องหนึ่งในห่วงน้ำท่วมคือ โรคต่างๆที่ลอยมากับน้ำ และความสะอาดของอาหารที่รับประทาน โดยล่าสุดทางด้านของศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา ผู้อำนวยการศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้โพสต์ข้อความผ่านทางเฟซบุ๊กส่วนตัว ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา Thiravat Hemachudha ประเด็นชี้อโรคกับภาวะน้ำวิปริต ที่อาจจะเกิดขึ้นในช่วงน้ำท่วมนี้
เชี้อโรคกับภาวะน้ำวิปริต
ภาวะน้ำวิปริต ทั้งท่วมและลด มักจะมาพร้อมกับความเสี่ยงต่อโรคติดเชื้อ ทั้งที่มากับน้ำ โคลนเลนโดยตรง และที่พ่วงมากับ ยุง แมลง เห็บ ริ้น
ส่วนที่มากับน้ำที่สำคัญ คือ ท้องเสีย ท้องร่วง ตับอักเสบ A ผ่านทางการกินอาหารและน้ำที่ปนเปื้อน และไข้หวัดใหญ่ซึ่งผสมโรงตอนหน้าหนาว และในขณะที่ผู้คนอพยพต้องอยู่กันแออัดยัดเยียด และอาจเกิดบานปลายระบาดในวงกว้าง และรวมทั้งโรคที่มากับฉี่สัตว์ หนู หมา วัว ควาย (เลปโตสไปโรสิส) โดยที่เชื้อสามารถชอนไชเข้าผิวหนัง โดยเฉพาะที่เปื่อย จากน้ำกัดเท้า แผลเรื้อรังจากเบาหวาน เส้นเลือดขอด ซึ่งมีโอกาสติดเชื้อ เกิดแผลหนองง่ายอยู่แล้ว
โรคที่มากับฉี่สัตว์ เชื้อยังเข้าร่างกายทางเยื่อบุปาก ตา การกินอาหาร น้ำที่มีเชื้อ และหายใจเอาฝอยฟุ้งของฉี่สัตว์ที่มีเชื้อ ทั้งนี้จะเริ่มพบโรคได้มากขณะน้ำเริ่มลด ย่ำน้ำโคลน เลน โดยเชื้อที่ถูกปลดปล่อยออกมาในฉี่สัตว์ จะสามารถมีชีวิตได้เป็นเดือนในโคลน ดิน ชื้นแฉะ
การย่ำน้ำที่มองไม่เห็นพื้น มักเกิดบาดแผล ส่วนของแผลที่กลัวจะเป็นบาดทะยัก ต้องเข้าใจว่าไม่ได้เกิดง่ายดาย จะขึ้นกับลักษณะแผล ที่มักเป็นแผลปิด รุ่งริ่ง มีเศษเสี้ยนติดค้าง เนื้อตาย มีหนอง ซึ่งจะเอื้ออำนวยสภาวะพร่องอากาศในแผล ทำให้สปอร์บาดทะยักฟักเป็นตัวแบคทีเรียปล่อยสารพิษเข้าสู่เส้นประสาท คนที่ได้วัคซีนบาดทะยักครบในขวบปีแรก และฉีดกระตุ้นเมื่อ 4-6 ปี แม้มีแผลเสี่ยง ภายใน 5 ปี ไม่ต้องฉีดกระตุ้น แต่อายุเกิน 65 ปี ควรกระตุ้นซ้ำ
บาดทะยักไม่เป็นโรคระบาด และ มีโอกาสน้อยมากที่จะเกิดในภาวะน้ำวิปริต ข้อสำคัญคือเมื่อมีแผลต้องล้างด้วยน้ำและสบู่ เอาวัตถุตกค้างออก และรักษาการติดเชื้อที่แผลให้หาย ระวังไม่ให้แผลถูกน้ำหรือโคลนเลน การใช้ขี้ผึ้งแก้น้ำกัดเท้า (Whitfield ointment) ช่วยบรรเทาและรักษาแผลจากน้ำกัดเท้าได้ดี เนื่องจากมีตัวยาฆ่าเชื้อราและแบคทีเรียในเบื้องต้นได้
โรคตาแดงในภาวะน้ำท่วม อาจไม่ใช่ไวรัส อาจเกิดได้จากเชื้อแบคทีเรีย รา ซึ่งจะเกิดเป็นราย ๆ ไป อาการตาแดงยังอาจเป็นอาการเตือนของโรคร้ายแรงอื่นๆ ซึ่งระบาดในวงกว้างได้ เช่นโรคฉี่สัตว์ ไวรัสเอนเทอโร (Enterovirus)ที่ทำให้เกิดโรคมือ เท้า ปาก เชื้อจากเห็บ หมัด ทำให้เกิดโรคริกเก็ตเซีย (Rickettsia) ที่อาการคล้ายกับโรคเลปโต ฯ
ยังไม่พอ เชื้อที่มากับยุง แมลง เห็บ ริ้น ที่ระบาดได้ นอกจากมาเลเรีย ที่ถิ่นระบาดอยู่ในภาคเหนือ ยังมีที่สำคัญอีกหลายโรคคือ ไข้เลือดออก (dengue) ไข้สมองอักเสบ ทั้งนี้คนที่เคยได้รับเชื้อสมองอักเสบ JE ที่ชุกชุม ในบ้านเรา ทั้งที่มี หรือไม่มีอาการก็ตาม จะมีภูมิป้องกัน แต่ถ้าได้เชื้อไข้เลือดออก กลับทำให้โรคไข้เลือดออกกลับรุนแรงขึ้นไปอีก และขณะนี้ต้องระวังไข้เลือดออกสายพันธ์ใหม่จากจีน (SFTV) และไวรัสไข้เลือดออกในตระกูล Filovirus Bunyavirus Arenavirus Flavivirus สมองอักเสบนอกจาก JE ยังเกิดจากไวรัสอีกหลายชนิด (ไวรัส Chandipura West Nile และ ไวรัสในตระกูล Togavirus Flavirus Bunyavirus Reovirus และ Paramyxovirus) รวมทั้งไข้เลือดออก dengue แม้ไม่มีอาการของไข้เลือดออกและไข้หวัดใหญ่ยังทำให้เกิดสมองอักเสบได้เช่นกัน
งนั้นการเกิดผู้ป่วยสมองอักเสบ เป็นสัญญานเตือนภัยว่าอาจจะเกิดโรคในวงกว้าง และต้องระวังอย่างเคร่งครัด ควรมีมาตรการณ์ป้องกันไม่ให้ถูกแมลง ยุง เห็บ ริ้น กัด โดยการป้องกันยุงและแมลงกัด ใช้ยาพ่นสเปรย์ที่เสื้อผ้าและผิวหนังนอกร่มผ้า ยาไล่ยุง แมลง มีทั้งแบบมาตรฐานที่มีส่วนประกอบเป็น DEET หรือ picaridin และแบบที่ผลิตจากผลิตภัณฑ์ ธรรมชาติ เช่น ตะไคร้หอม เป็นต้น หลักการที่สำคัญ อาจต้องทราบคร่าว ๆ ว่า ผลิตภัณฑ์ นั้น ๆ สามารถไล่ ยุง แมลง ชนิดใดได้บ้าง ได้นานกี่ชั่วโมง และในระยะห่างที่เมตร ในการฉีดยาไล่ยุงแมลง ห้ามใช้บริเวณที่มีแผล หรือผิวหนังอ่อน เช่น ตา หนังตา ริมฝีปาก และบริเวณใบหู ห้ามฉีดโดยตรงบนใบหน้า ให้สเปรย์ที่ฝ่ามือก่อนแล้วนำมาลูบใบหน้า ห้ามเด็กใช้ยาไล่ยุงเอง ให้พ่นใส่ฝ่ามือผู้ใหญ่ แล้วลูบไปบนผิวหนังเด็ก เมื่อกลับมาถึงที่ไม่มียุง แมลง แล้วให้ล้างออกด้วยน้ำสบู่ รวมทั้งเสื้อผ้า หากซักล้างได้จะปลอดภัย
อย่างไรก็ตาม ถ้าทำไม่ได้อาจปล่อยทิ้งไว้ โดยที่ถ้ามีอาการคันหรือผื่นขึ้นค่อยล้างออก ในกรณีของยาไล่ยุงที่ทำจากผลิตภัณฑ์ธรรมชาติ อาจไม่ต้องเข้มงวดกับการล้างทิ้ง และการระวังเมื่อพ่นที่ผิวหนังอ่อนมากนัก แต่กระนั้นให้ระวังถ้าจะใช้ในเด็กอายุน้อยกว่าสามขวบ สตรีมีครรภ์หรือให้นมบุตร
โดยรวมเมื่อเกิดอาการผิดปกติในผู้ประสบภัยพิบัติจากน้ำวิปริต อาจต้องพิจารณาเป็นราย ๆ ไป เพื่อหาสาเหตุ โดยเฉพาะที่มาด้วยไข้ ซึ่งอาจเป็นอาการเริ่มต้นของโรคฉี่สัตว์ ไข้เลือดออก ไข้หวัดใหญ่เป็นต้น อาการปวดศีรษะ ซึม ไม่ค่อยรู้ตัว พฤติกรรมสับสน หรือมีอาการชัก บ่งบอกถึงโรคสมองและ/ หรือเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ทั้งที่มาจากแบคทีเรีย ไวรัส จากยุงและแมลง อาการตาแดง ซึ่งอาจแสดงถึงโรคฉี่สัตว์ ไข้เลือดออก โรคตาแดงจากไวรัส มือเท้าปาก ซึ่งลุกลามเข้าไขสันหลังและสมองได้ และอาการท้องร่วง ลักษณะอาการเหล่านี้ เมื่อตรวจพบ จำเป็นต้องรีบทำการรักษา ควบคุมการแพร่ระบาดอย่างทันท่วงที
สามารถติดตามข่าวสาร และ อัปเดทสถานการ์โควิด-19 ได้ที่ เว็บไซต์ Bright Today หรือ Facebook Bright TV
ข่าวที่น่าสนใจ
